17 abril 2009

IMPERIALISMO

O imperialismo é unha actitude adoptada por un estado para pretender colocarse por encima doutros estados ou comunidades. O imperialismo moderno adoita referirse á actitude dalgunhas potencias, principalmente europeas, desde a Idade Moderna ata o proceso de descolonización tras a Segunda Guerra Mundial; e máis especificamente, mesmo co nome Era do Imperialismo, utilizado pola historiografía, ao período que vai de 1871 a 1919, en que se produciu unha verdadeira carreira para construír imperios, principalmente coa chamada repartición de África.

Diferentes acepcións do termo

O imperialismo pódese entender como o dominio que exercen as nacións máis poderosas sobre outras máis débiles. Pero xeralmente denomínase imperialismo ao proceso de expansión económica que tivo lugar en Europa a mediados do século XIX, sobre todo a partir de 1870, e este foi coñecido como imperialismo librecambista. Durante este período, moitos países europeos, especialmente Gran Bretaña, estendéronse, primeiro de forma non oficial e máis tarde anexionando territorios e formando colonias en África, Asia e o Pacífico. Esta expansión foi consecuencia da procura fóra de Europa de mercados e materias primas para a revolución industrial e deuse ata o comezo da Primeira Guerra Mundial, en 1914 e permaneceron os seus vestixios ata a descolonización, nos anos 60. A partir de finais do século XIX o imperialismo caracterizouse sobre todo pola dominación económica imposta polas potencias sobre nacións máis pobres, xa que a dominación política cada vez foi máis posta en dúbida, a comezos do século XX e durante a segunda posguerra nos países subdesenrrolados xurdiron movementos nacionalistas que moitas veces acabaron a colonización doutras potencias sobre eles, nese sentido débese dicir que na actualidade a prepotencia dos países máis poderosos verifícase máis no terreo económico que no político. No entanto, nos albores da chamada II Guerra Mundial, comézase a usar a denominación de "imperialismo" para referirse a dúas novas potencias, máis tarde enfrontadas na chamada Guerra fría; son a Unión Soviética e Estados Unidos. Neste sentido, unha famosa cita do líder político inglés así Winston Churchill, acerca dos vencedores no conflito armado: "A historia escríbena os vencedores"; no entanto, xurdirían diversas correntes de opinión e movementos sociais de distinto signo político ou ideolóxico que manterían posicións críticas ou abertamente contrarias á visión predominante. A finais do século pasado e comezos deste (XXI) imponse as posicións Norteamericanas; a preponderancia económica dos EEUU, leva ademais un predominio cultural, encabezado por industrias do entretemento como a cinematográfica e a musical. Este predominio económico-cultural, unida á publicitaria e de consumo, valorouse por algúns sectores ideolóxicos como un tipo de colonialismo cultural, mentres que no campo político, cualificouse como imperialista a política exterior de Estados Unidos, e o seu intervencionismo en diversos conflitos, sempre desde voces ideolóxicamente críticas coa liña política estadounidense, sendo esta unha acepción moderna estritamente ideolóxica dun termo cuxo significado máis clásico cínguese a formas de dominio no seu sentido máis estrito.
Causas:
Económicas
A crise de 1873 provocou o descenso dos prezos, e con iso o proteccionismo, é dicir, a protección dos produtos propios de cada país prohibindo a entrada de artigos estranxeiros ou gravándoos con impostos. Isto deu lugar á necesidade de atopar novos mercados que non estivesen controlados por devandito sistema. Por outra banda, potencias capitalistas europeas como Inglaterra, Países Baixos e Bélxica necesitan dar saída ao seu excedente de capital e fano investíndoo en países doutros continentes establecendo préstamos, implantando ferrocarrís, instalando portos, etc. Ademais estes países necesitan buscar materias primas para as súas industrias xa que xa empezan a esgotarse ou a escasear en Europa.
Demográficas
En Europa, entre 1850 e 1914, produciuse un espectacular aumento demográfico, chegando mesmo a duplicarse a súa poboación, polo que nalgúns países empezaban a escasear os recursos. Gran parte da poboación, uns 40 millóns de europeos, non tiña outra saída que marcharse ás colonias do seu respectivo país xa que non contaban con traballo nin con alimentos suficientes para abastecerse todos e cambiaron a súa residencia en busca de riquezas e mellores condicións.

Ideolóxicas
As potencias europeas queren expandirse máis aló do vello continente e para iso utilizan a relixión como pretexto. Por iso moitos europeos márchanse para cristianizar aos indíxenas encabezados pola Igrexa, coa súa misión evanxelizadora, xa que gran parte da sociedade consideraba que tiñan a responsabilidade de achegar os seus avances aos demais pobos, aínda que isto non significase mellorar a súa situación.

Darwinismo social
Adoptado polos imperialistas, sobre todo en Inglaterra, para escusar as súas actuacións. Tras coñecer as recentes teorías de Darwin sobre a evolución das especies por selección natural, sostiñan que, do mesmo xeito que as distintas especies ou razas, as sociedades máis avanzadas tiñan dereito a imporse e a seguir crecendo aínda que fose á conta das máis inferiores ou atrasadas.

Científicas
Existía un forte interese por descubrir e analizar novas especies de animais e plantas, coñecer novos territorios e realizar investigacións de todo tipo. Isto fai que moitos científicos desexen progresar, lanzándose á aventura conseguindo a cambio grandes avances en campos como a bioloxía ou a botánica.

Técnico- políticas
Algúns políticos queren facer esquecer rapidamente as súas derrotas conseguindo novos territorios. A navegación tamén foi un factor importante xa que os barcos de vapor, agora capaces de chegar moito máis lonxe, necesitan dispor de puntos costeiros por todo o mundo para poder repor as existencias de carbón, polo que cando o establecemento destes pasou a mans do estado, en lugar de limitarse a devandito punto, este tentou controlar cada vez máis territorio. Alí onde se teña un predominio político terase o predominio dos produtos, un predominio económico.

Militares
Como en Europa cesaron a maioría de conflitos bélicos, os soldados dos distintos exércitos necesitan actuar noutros territorios e por iso aproveitan a expansión colonial das empresas para servir de novo ao seu país.




O PROBLEMA DOS BALCÁNS

Durante 1912 e 1913 houbo dúas guerras nos Balcáns. Na primeira enfrontáronse Serbia, Bulgaria e Grecia contra os otománs; na segunda, Serbia, Grecia e Turquía contra Bulgaria.


O conflito mundial estalou na península dos Balcáns. Isto, porque o Imperio Otomán, que se acaba en decadencia, posuía nela unha franxa desde Constantinopla ata o Adriático, sendo o resto do territorio un complexo mapa de estados de distinta entidade política, como Grecia, Rumania, Bulgaria, Serbia e Bosnia Herzegovina. Este último Estado pertencía ao Imperio Otomán, pero estaba administrado por Austria desde 1878. Ao Imperio Austrohúngaro pertencían, pola súa banda, Croacia e Eslovenia. Serbia era o punto de conflito de todo este conxunto. Durante 1912 e 1913 houbo dúas guerras nos Balcáns.


Na primeira enfrontáronse Serbia, Bulgaria e Grecia contra os otománs; na segunda, Serbia, Grecia e Turquía contra Bulgaria. Desta maneira, os países axudábanse segundo como se organizasen as alianzas, e a guerra era sempre unha posibilidade latente. O 28 de xuño de 1914 foi asasinado, en Saraievo (capital de Bosnia), o archiduque Francisco Fernando, herdeiro ao trono austriaco, por un membro do partido secreto panserbio Unión ou Morte, de forte carácter nacionalista e que actuaba apoiado por Serbia. O goberno austriaco, co apoio de Alemaña, enviou un ultimato a Serbia, co fin de que ese Estado permitise a investigación dos feitos. Pero Serbia, apoiada por Rusia, negouse a esta petición, por considerala unha intromisión nos seus asuntos internos. Así, o 28 de xullo, Austria-Hungría declarou a guerra a Serbia. Rusia, para axudar a Serbia, mobilizou as súas tropas cara ás fronteiras alemá e austriaca, polo cal Alemaña declarou a guerra a Rusia, o 1 de agosto de 1914, e a Francia, o 3 de agosto. O 6 de agosto Serbia declarou formalmente a guerra a Alemaña, e Austria-Hungría fíxoo respecto de Rusia; finalmente, o 11 e 12 de agosto, Francia e Inglaterra, pola súa banda, romperon as hostilidades con Austria-Hungría. A invasión das tropas alemás a Bélxica, provocou que Inglaterra (que era aliada de Francia no Triplo Acordo) entrase tamén á guerra. O 6 de agosto, Serbia declarou formalmente a guerra a Alemaña e Austria-Hungría fixo o mesmo con Rusia.

O movemento obreiro